1981–94: Những thành tựu đầu tiên

Cruise xuất hiện lần đầu tiên với một vai diễn nhỏ trong bộ phim năm 1981 Endless Love, theo sau là một vai diễn phụ trong phim Taps vào cuối năm đó. Năm 1983, Cruise được tham gia vào dàn diễn viên của The Outsiders. Cũng trong năm đó anh tham gia vào hai bộ phim All the Right Moves và Risky Business, vốn được miêu tả là "một bộ phim kinh điển của Thế hệ X, là tiền đề cho sự nghiệp của Tom Cruise",[19] và cùng với bộ phim Top Gun năm 1986, đã đưa sự nghiệp của anh lên hạng siêu sao.[20] Cruise cũng tham gia vai chính trong bộ phim Legend của Ridley Scott, phát hành năm 1985.[21]

Cruise tiếp tục sự nghiệp của mình bằng vai diễn đóng cặp với Paul Newman trong bộ phim The Color of Money ra mắt vào năm 1986. Năm 1988, anh xuất hiện trong Cocktail, vai diễn khiến anh phải nhận giải Mâm xôi vàng cho Diễn viên nam chính tồi nhất. Cuối năm đó anh và Dustin Hoffman đóng cặp với nhau trong Rain Man, bộ phim chiến thắng giải Oscar cho Phim hay nhất, và Cruise cũng có được giải Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất từ Giải thưởng của Hiệp hội Phê bình phim Thành phố Kansas. Cruise vào vai cựu binh Chiến tranh Việt Nam Ron Kovic trong bộ phim Born on the Fourth of July ra mắt năm 1989, vai diễn giúp anh giành giải Quả cầu vàng cho Nam diễn viên phim chính kịch xuất sắc nhất, giải của Hiệp hội phê bình phim Chicago cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất, giải People's Choice cho Nam diễn viên điện ảnh được yêu thích nhất, cùng một đề cử tại giải BAFTA cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất cũng như giải Oscar cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất đầu tiên trong sự nghiệp của anh.[22]

Hai bộ phim tiếp theo mà Cruise tham gia, Days of Thunder (1990) và Far and Away (1992), đều có sự xuất hiện của người vợ sau này của anh, Nicole Kidman, trong vai nhân vật người tình. Năm 1994, Cruise cùng với Brad Pitt, Antonio Banderas và Christian Slater tham gia diễn xuất trong bộ phim Interview with the Vampire của đạo diễn Neil Jordan, một bộ phim chính kịch rùng rợn theo phong cách gothic chuyển thể từ tiểu thuyết Phỏng vấn Ma cà rồng của Anne Rice. Phim nhận được nhiều lời khen ngợi, dù Rice ban đầu thẳng thắn thừa nhận việc cô không thích Cruise tham gia vào bộ phim, và Julian Sands mới là lựa chọn đầu tiên của cô. Tuy nhiên sau khi xem xong bộ phim, cô đã tự chi 7.740 USD cho hai trang quảng cáo trên tờ Daily Variety để khen ngợi tài năng diễn xuất cũng như xin lỗi về các quan điểm trước đây của mình.

1995–nay: Nhiệm vụ bất khả thi và những bứt phá

Cruise hợp tác với Paula Wagner để thành lập hãng sản xuất Cruise/Wagner Productions vào năm 1993,[23] và công ty đã chịu trách nhiệm sản xuất nhiều phim điện ảnh mà anh tham gia. Năm 1996, Cruise vào vai siêu điệp viên Ethan Hunt trong bộ phim tái khởi động thương hiệu Nhiệm vụ bất khả thi, mà trong đó anh cũng đóng vai trò sản xuất. Bộ phim là một thành công lớn về mặt thương mại, dù cho không ít chỉ trích về phía nhân vật phản diện Jim Phelps khi mà trong loạt phim truyền hình gốc đây lại là nhân vật chính.[24] Năm 1996, Cruise đảm nhiệm vai chính trong phim điện ảnh Jerry Maguire, vai diễn đã đem về cho anh một giải Quả cầu vàng cho Nam diễn viên phim ca nhạc hoặc phim hài xuất sắc nhất và đề cử giải Oscar cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất thứ hai trong sự nghiệp. Năm 1999, Cruise một lần nữa đóng cặp với Nicole Kidman trong bộ phim chính kịch khiêu dâm Eyes Wide Shut của đạo diễn Stanley Kubrick, và tham gia một vai phụ hiếm thấy trong tác phẩm Magnolia, và cũng chính vai diễn này đã giúp anh có thêm một đề cử giải Quả cầu vàng và một đề cử giải Oscar cho Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất.

Năm 2000, Cruise trở lại với vai diễn điệp viên Ethan Hunt trong phần phim thứ hai của thương hiệu Nhiệm vụ bất khả thi mang tên Nhiệm vụ bất khả thi 2. Bộ phim do đạo diễn người Hồng Kông Ngô Vũ Sâm chỉ đạo nên phong cách hành động trong phim đi theo hướng gun fu. Bộ phim tiếp tục nối tiếp thành công của phần phim tiền nhiệm, đem về 547 triệu USD toàn cầu, trở thành bộ phim có doanh thu cao nhất năm 2000, dù phim nhận được nhiều ý kiến trái chiều về mặt chuyên môn. Cruise nhận được một giải MTV Movie Award cho Nam diễn viên xuất sắc nhất cho bộ phim này.

Nhiệm vụ bất khả thi sau đó trở thành một thương hiệu điện ảnh lớn đi cùng sự nghiệp của Tom Cruise với tổng cộng sáu phần phim tính tới năm 2018.